Praktijk voor mentaal welzijn en creativiteit
Dabrowski’s Overexcitabilities: Jouw gevoeligheden creatief omzetten in kracht
Ontdek de kracht van Dąbrowski’s overexcitabilities: psychomotorisch, sensitief, intellectueel, verbeeldend en emotioneel. Leer hoe je ze kan omzetten in bronnen van creativiteit en persoonlijke groei.
Gevoeligheid is geen zwakte. Het is de moed om open te staan voor de ervaring van de wereld in al zijn rijkdom en complexiteit.” – Brené Brown
Vandaag duiken we dieper in een onderwerp dat mij bijzonder na aan het hart ligt: Dąbrowski’s overexcitabilities. Deze concepten vormen een belangrijk raamwerk in de psychologie en persoonlijke ontwikkeling, vooral relevant voor mensen met een sterke gevoeligheid en intensiteit.
Wat zijn Dabrowski’s overexcitabilities?
In essentie zijn het intense reacties op verschillende stimuli in de omgeving, zoals emoties, intellectuele prikkels, fysieke activiteit, zintuiglijke indrukken, en verbeeldingskracht. Kazimierz Dąbrowski, de grondlegger van deze theorie, beschreef vijf soorten overexcitabilities die vaak sterker aanwezig zijn bij hoogbegaafde personen, maar eigenlijk ook gewoon bij iedereen aanwezig zijn.
- Psychomotorische Overexcitability: Uit zich in een overvloed aan energie, een drang naar activiteit en soms impulsief gedrag.
- Sensitieve Overexcitability: Kenmerkt zich door intense reacties op zintuiglijke prikkels en subtiele veranderingen in de omgeving.
- Intellectuele Overexcitability: Gekenmerkt door diepgaande nieuwsgierigheid, een passie voor kennis en intellectuele uitdagingen.
- Verbeeldingskracht Overexcitability: Uit zich in een levendige verbeeldingskracht en het vermogen om nieuwe werelden te creëren.
- Emotionele Overexcitability: Ervaart intense emoties en een diepe empathie voor anderen.
Overexcitabilities van Dabrowski in de praktijk
Hoe vertalen deze overexcitabilities zich in het dagelijks leven en hoe kun je ze benutten voor creativiteit en persoonlijke groei?
Psychomotorische Overexcitability: Mark, de voortdurende bewuste beweger
Mark zit nooit stil. Hij beweegt constant, alsof er een onuitputtelijke bron van energie door zijn aderen stroomt. Zijn vrienden weten dat ze nooit een saai moment beleven als ze met hem zijn. Of ze nu spontaan gaan dansen in de straat of een picknick organiseren in het park, Mark is altijd in voor avontuur.
Beweging als uitlaatklep
Voor Mark is beweging essentieel. Hij vindt zijn ultieme uitlaatklep in expressieve dansvormen zoals salsa of hiphop, waar hij zijn spontaniteit en fysieke expressie de vrije loop kan geven. Ook improvisatietheater is een grote favoriet, waar hij zijn creativiteit en gevoel voor humor kan botvieren.
Van impulsiviteit naar gerichte actie
Marks impulsiviteit kan soms overweldigend zijn. Maar door mindfulness te integreren in zijn leven, leert hij om zijn impulsen te kanaliseren naar bewuste acties. Hij zet elke stap met volle aandacht, waardoor hij zijn energie richt op productieve activiteiten. Zo kan hij zijn passie voor beweging combineren met zijn artistieke talenten, bijvoorbeeld door mee te doen aan een workshop beeldhouwen of keramiek.
Sensitieve Overexcitability: Lisa, de kunstenares van de natuur en misschien ook wel stille genieter en momentgenieter
Lisa ervaart de wereld met een unieke intensiteit. Ze ziet details die anderen over het hoofd zien, subtiele veranderingen in kleuren, texturen en geluiden die haar diep raken. De natuur is voor haar een onuitputtelijke bron van inspiratie.
Creativiteit als verkenningstocht
Tijdens haar creatieve ontdekkingsreizen in de natuur legt Lisa haar intense beleving vast. Ze schetst de schoonheid van een zonsondergang, fotografeert de delicate details van een bloem, of creëert mandala’s die haar innerlijke emoties en sensorische ervaringen weerspiegelen.
Kunst met betekenis
Lisa’s creativiteit gaat verder dan pure expressie. Ze integreert haar persoonlijke waarden in haar kunstwerken, waardoor ze een diepere betekenis krijgen. Haar kunst raakt anderen, inspireert hen om de wereld met nieuwe ogen te bekijken en om stil te staan bij de schoonheid die ons omringt.
Intellectuele Overexcitability: Tom, de denker met een passie voor ethiek en de ideeënfontein
Tom is een geboren filosoof. Hij kan urenlang discussiëren over complexe ideeën en theoretische vraagstukken. Ethiek en de toekomst van de mensheid boeien hem enorm. Hij is altijd op zoek naar nieuwe inzichten en perspectieven.
Brainstormen als inspiratiebron
Tom gedijt in creatieve brainstormsessies, waar verschillende standpunten worden gewaardeerd en waar nieuwe oplossingen voor ingewikkelde problemen worden bedacht. Hij is een gedreven teamspeler die zijn intellectuele talenten graag inzet om anderen te inspireren en om samen de wereld een betere plek te maken.
Waarden als leidraad
Door te reflecteren op zijn intellectuele interesses en de waarden die hem drijven, identificeert Tom projecten die hem écht raken en waar hij zich met volle overgave aan kan committeren. Zo blijft hij gemotiveerd om zijn intellectuele nieuwsgierigheid de vrije loop te geven en om een positieve impact te hebben op de wereld.
Verbeeldingskracht of verbeeldend overexcitabily: Emma, de schepper van nieuwe werelden, verhalenmaker en creatieve maker
Emma’s verbeeldingskracht kent geen grenzen. Ze creëert haar eigen werelden in haar verhalen, gedichten en visuele kunst. Haar creaties zijn gevuld met magie, avontuur en diepgang, en ze inspireren anderen om hun eigen dromen en fantasieën te verkennen.
Creativiteit als kracht
Voor Emma is creativiteit niet alleen een uitlaatklep, maar ook een krachtig instrument om anderen te raken en te inspireren. Ze deelt haar creaties met de wereld via online platforms en exposities, en ze moedigt anderen aan om hun eigen unieke stem te vinden en te delen.
Doelen stellen en dromen najagen
Emma zet concrete doelen op basis van haar meest inspirerende verbeeldingskrachten. Ze neemt acties om haar visies tot leven te brengen en ze deelt haar creaties met de wereld. Zo inspireert ze anderen om hun eigen dromen na te jagen
Emotionele Overexcitability: Sophie, de empathische verbinder en de buikdenker
Sophie ervaart emoties met een ongekende intensiteit. Ze voelt de vreugde, het verdriet en de pijn van anderen alsof het haar eigen is. Haar natuurlijke empathie drijft haar om anderen te helpen en te ondersteunen, altijd met een open hart en een luisterend oor.
Expressie door beweging en kunst
Voor Sophie zijn expressieve therapieën zoals dans, drama of muziek essentieel om haar eigen intense emoties te uiten en te begrijpen. Door te bewegen op muziek, haar gevoelens te verwoorden in een toneelstuk of haar emoties te vertalen in kunst, kan ze haar innerlijke wereld exploreren en verwerken.
Verkenning van diepste gevoelens
Dagboekschrijven en autobiografische kunst vormen voor Sophie een waardevolle bron van rust en verlichting. Door haar diepste gevoelens en ervaringen op papier te zetten of te visualiseren, kan ze ze beter begrijpen en een plek geven in haar leven.
Emoties accepteren en handelen vanuit waarden
Sophie leert om haar emotionele reacties te defuseren en haar innerlijke ervaringen te accepteren zonder oordeel. Ze beseft dat haar intense gevoeligheid een kracht is, geen zwakte. Door haar emoties te kanaliseren en te handelen vanuit haar diepste waarden, kan ze een positieve impact maken op de wereld om haar heen.
Een bron van steun en inspiratie
Sophie’s empathische vermogen en haar talent om met haar emoties om te gaan, maken haar een waardevolle vriendin, collega en familielid. Ze is een bron van steun en inspiratie voor anderen, die hen helpt om hun eigen emoties te verkennen en te accepteren.
Een krachtige stem voor verandering
Door haar unieke perspectief en haar diepgaande verbinding met anderen, kan Sophie een krachtige stem voor verandering zijn. Ze kan anderen aanzetten om met meer compassie en begrip naar elkaar te kijken, en om samen te werken aan een wereld waarin iedereen zich gewaardeerd en gerespecteerd voelt.
Hier lees je meer over mindfulness voor hoogbegaafde, hoogsensitieve en neurodivergente breinen en een deeltje over positieve
Kanttekeningen
Recent onderzoek wijst uit dat overexcitabilities zich kunnen ontwikkelen en veranderen doorheen de levensloop, beïnvloed door factoren zoals ervaringen, leerprocessen en omgevingsinvloeden.
De theorie van Dąbrowski is niet gebaseerd op grootschalige, rigoureuze wetenschappelijke studies. Dąbrowski’s bevindingen zijn grotendeels gebaseerd op zijn observaties van individuen en zijn interpretaties van hun ervaringen. Dit gebrek aan wetenschappelijke validiteit maakt het moeilijk om de juistheid en generaliseerbaarheid van zijn theorie te bevestigen. Dus ik blijf voorzichtig, ze zijn vooral handig om in het achterhoofd te houden en ermee te experimenteren.