Vincent van Gogh: Een meeslepende reis door zijn kunst en geestelijke worstelingen

“Terwijl ik helemaal opga in de film, merk ik dat mijn gedachten beginnen te vervagen.

Schilderen is mijn enige redding om de chaos in mijn hoofd tot rust te brengen. Ik voel me niet langer mezelf; ik ben plotseling getransformeerd tot Vincent van Gogh.

De acteur op het scherm, Willem Dafoe, weet met zijn intense blik en lichaamstaal mijn diepste emoties aan te boren.

Zijn kwetsbaarheid raakt me recht in het hart.

Ik deel deze ervaring met mijn vriend en vertel hem over Vincent’s bipolaire stoornis. De film roept zo’n overweldigende mix van emoties op.

Het brengt me terug naar de tijd waarin ik zelf worstelde met een ernstige depressie

en me begaf in de duistere gedachtewereld van Vincent. Ik was toen tussen de 15 en 16 jaar oud, en het was een tijd vol duisternis, uitdagingen en somberheid. Het was alsof ik rondliep met een omgekeerde USB-stick, anders bedraad dan de rest.

Creatie, kunst en schrijven konden mijn gedachten kalmeren en mijn hoofd tot rust brengen.

Het was mijn persoonlijke vorm van zelfzorg, ook al had ik destijds nog geen woorden om het zo te benoemen.

En nu? Vandaag de dag gebruik ik creatie, schrijven en mindfulness als hulpmiddelen voor mijn mentale welzijn. En ik zet ze in in mijn praktijk om andere te begeleiden op een pad naar meer zelfliefde en zelfcompassie.

Ze dienen als bronnen van rust voor mijn geest en lichaam, maar ook als brandstof om mijn energie op te laden. Inmiddels heb ik al talloze cursussen gevolgd en boeken gelezen over zelfzorg, mindfulness en positieve psychologie.

Maar laten we het nu niet alleen over mij hebben.

De kleuren in Van Gogh’s schilderijen lijken te dansen, te bewegen en te kolken.

Ze nemen me mee op een avontuurlijke reis door zijn turbulente leven, een ware expeditie. Het maakproces van zijn kunstwerken wordt zorgvuldig in beeld gebracht en ik voel de passie en gedrevenheid waarmee hij schilderde. Maar ik vraag me af, wat als hij destijds de juiste behandeling had gekregen voor zijn psychische problemen? Hoe anders had het kunnen zijn?

En dan is er nog dat ene detail over zijn oor.

Sommige Duitse kunstwetenschappers beweren dat het niet Van Gogh zelf was die zijn oor afsneed, maar Gauguin. Het zou het resultaat zijn geweest van een van hun vele ruzies en meningsverschillen. Misschien is dit een hypothese om het politieonderzoek en de stempel van ‘misdaad’ te ontlopen, maar het blijft een intrigerende gedachte zonder voldoende kunsthistorisch bewijs.

En nu? Vraag ik me af hoe het nu zit. We hebben al grote stappen gezet in de behandeling van psychisch leed, maar de wachtlijsten worden langer.

Het is mijn overtuiging dat aandacht voor mentale gezondheid een absolute prioriteit moet zijn. Kunst biedt herkenning, fungeert als een spiegel voor onze gedachten en gevoelens.

Dat verklaart waarom een kunstwerk ons op het ene moment onberoerd laat en op het andere moment zowel tranen van het lachen als van ontroering kan oproepen.

En dat is precies de fantastische en ondergewaardeerde kracht van kunst.

In feite vertellen jouw creaties ook iets over jou. Ze weerspiegelen ons onderbewuste, onze intuïtie, onze interne mentor en zelfs onze angsten en twijfels.

“Het gaat er vooral om dat musea dit soort problemen zichtbaarder kunnen maken. We kunnen laten zien dat dit soort gevoelens gewoon bij het leven horen,” zegt Sarah Broekhoven, educator bij het Van Gogh Museum in Amsterdam.

Dus als je de kans krijgt, bekijk dan zeker deze film. Het is een pareltje van kwetsbaarheid en een inkijk in het leven van deze kunstenaar. Hoewel mijn vriend het geen goede film vond (te lang en traag, volgens hem), stroomden er bij mij herkenbare tranen.

Kunst kan dat ook voor jou doen. Het gevoel van overweldiging, herkenning of een spiegelbeeld. Het stelt je in staat om jouw kijk op de wereld, ook jouw innerlijke wereld, uit te drukken. Het biedt verschillende perspectieven en inzichten.

En het kijken naar kunst kan je inspireren in je eigen creatieve proces en persoonlijke groei.

Wanneer je zelf creëert, stop je even met denken, net zoals Van Gogh dat deed. Voor een moment bevind je je in het hier en nu, zonder verleden of toekomst. Dat is geruststellend voor je brein. In het hier en nu is alles goed. Je hebt aandacht voor de kleuren, de verandering van het licht, de ijskristallen op het raam in de ochtend. Je gaat in het gras liggen en kijkt naar de vormen van de wolken, en je ziet er van alles in.

Voor even, hier en nu, is alles goed.

“Een bezoek aan een museum is een zintuiglijke ervaring die je uit je hoofd haalt. Musea zijn gevuld met interessante en unieke objecten. Deze kunstwerken wekken van nature onze nieuwsgierigheid op en kunnen daardoor onze aandacht langdurig vasthouden,” zegt Thompson van Flow Magazine.

Het is vergelijkbaar met wat mindfulness doet, en daarom werken ze zo goed samen in deze programma’s.

Ik zou zelfs durven zeggen dat het tijdloos is, dat gevoel van ‘flow’. Je kunt hetzelfde ervaren wanneer je je in de natuur bevindt, bijvoorbeeld. Onderzoek in de positieve psychologie heeft dat ook aangetoond.

Daar kom ik gemakkelijker in contact met de juiste manier van denken, de stem die soms fluistert: ‘Alles komt goed, blijf gewoon je ding doen.’ Als ik naar die stem luister, want soms zijn er andere breindelen die teveel aan het kwebbelen zijn 😉 Maar het lukt steeds beter.

Veel plezier!

Meike