Impostergevoelens overwinnen: vind rust & speelsheid in je creatieve leven

Veel mensen worstelen met dat knagende gevoel “Ben ik wel goed genoeg?”. Dit imposter-gevoel (ook wel bedriegersgevoel of bedriegerssyndroom) is geen officiële stoornis, maar een patroon van negatieve zelfspraak en faalangst. Mensen met een laag zelfbeeld of perfectionisme lopen er extra risico op. Impostergevoelens gaan vaak gepaard met spanning en onzekerheid: je schrijft je succes toe aan geluk, vreest door de mand te vallen en voelt je niet op je plek. Dit kan leiden tot overpresteren uit angst fouten te maken, of juist tot uitstelgedrag om niet “ontmaskerd” te worden.

Imposter ervaringen komen voor bij allerlei mensen: bij academici, creatievelingen, veelvraat-denkers en ook kinderen. Zo’n 70% van de mensen ervaart minstens eenmaal in hun leven last van impostergevoelens. Het treft zowel mannen als vrouwen en alle leeftijden; het is dus een normaal menselijk fenomeen, geen medisch syndroom. Vaak zie je het bij zeer slimme of hoogopgeleide mensen: “hoe hoger opgeleid, hoe sterker de impostergevoelens” omdat zij steeds hoge eisen aan zichzelf stellen. Wie veel weet realiseert zich bovendien vooral hoe veel er nog onbekend is – een paradox waarbij meer kennis juist tot meer onzekerheid kan leiden.

Impostergevoelens en creativiteit

Creatieve geesten, generalisten en mensen met een rijke innerlijke wereld zijn extra gevoelig voor impostergevoelens. Veel hoogsensitieve en hoogbegaafde mensen hebben bijvoorbeeld een diepe verbeelding en rijke innerlijke wereld, wat hen tot krachtige creatievelingen maakt. Maar dit innerlijk rijke perspectief kan hen ook kwetsbaar maken voor zelftwijfel: ze voelen elk detail intens en kennen het gevoel dat hun ideeën nooit “goed genoeg” zijn als ze die vergelijken met anderen. Ervaring leert dat mensen in creatieve beroepen juist vatbaarder zijn voor impostergevoelens: men ervaart creatieve beroepen als onstabiel en waarde afhankelijk, waardoor onzekerheid groeit.

Bij multitalenten en multipotentialisten speelt daar nog iets bij: hun brede interessegebied geeft hen energie, maar ze kunnen bang zijn kansen te missen of geen enkele niche te beheersen

Hierdoor leggen ze de lat vaak ongelofelijk hoog voor zichzelf en vergelijken ze zich voortdurend met anderen. Als creatieve generalist herken je misschien: je wil in veel dingen uitblinken, maar raakt gestrest omdat je nooit het gevoel hebt specialist te zijn. Toch is deze veelzijdigheid juist een kracht in de moderne wereld. Soms kan imposter twijfel bij gepassioneerde creatieven voortkomen uit het besef dat iets niet echt bij je past; het is een signaal dat je misschien meer vervulling zoekt.

Belangrijk is te beseffen dat impostergevoelens vaak juist optreden wanneer je succesvol bent, maar daar je eigen bijdrage aan ontkent

Er is altijd dat stemmetje: “Volgende keer lukt het misschien niet, dit was pure pech”. Deze stemmen voeden innerlijke kritiek en kunnen je wegtrekken uit je creatieve flow. Dit is een duidelijke energievreter die je ademruimte beperkt. .Toch weten we ook: creatieve bezigheden geven juist veel positiefs. Mensen met een creatieve hobby rapporteren significant meer geluk en levensvoldoening, en creatieve therapie helpt tegen stress, angst en zelfkritiek. Speel dus met je creativiteit zonder prestatiedruk – schilder, schrijf, danst of bouw iets kleins – en merk hoe je zelfvertrouwen groeit terwijl het innerlijk stemmetje zakt.

Tips om de innerlijke criticus te temmen

De eerste stap is erkennen dat je niet de enige bent met deze gevoelens. Velen voelen weleens angst om “ontmaskerd” te worden. Vervolgens kun je systematisch de kritische stem uitdagen en voedende rituelen creëren. Enkele praktische tips om je onzekerheid te overwinnen. Wil je hier dieper op ingaan, lees dan ook Je innerlijke criticus aanpakken: Van perfectionisme en faalangst naar je bondgenoot.

• Ontmasker je innerlijke criticus: Beschouw je twijfels als dat stemmetje in je hoofd, niet als de absolute waarheid. Onderzoek welke gedachten je steeds belemmeren. Zijn ze realistisch of gebaseerd op angst? Negatieve self-talk kan veel van je energie en creativiteit opslokken. Door deze inzichten te herhalen – bijvoorbeeld door ze op te schrijven en te bevragen – neem je de macht over die kritische stem.

• Delegeer onnodige taken: Maak een lijst van taken die je stress geven. Stel jezelf de vraag of alles echt noodzakelijk is voor je doelen. Schrap of delegeer de drie minst belangrijke taken. Zo houd je meer ruimte voor zaken die wèl bijdragen aan je groei en welzijn: zelfzorg, creativiteit en ontspanning. Dit helpt ook bij het aanpakken van uitstelgedrag.

• Stel grenzen tussen werk en privé: Plan echt ontspanning in je agenda. Neem tijd om volledig “uit te checken” van werk: ga wandelen, mediteren of houd een creatieve pauze. Zo laadt je mentale batterij op en ben je minder gevoelig voor zelfkritiek. Meer tips over het bewaken van je mentale ruimte vind je in de blog: Grip krijgen op je aandacht: Vind rust en focus in een wereld vol prikkels.

• Leer nee zeggen: Bescherm je energie door vriendelijkheid jegens jezelf. Het is oké om verzoeken af te wijzen die je uitputten. Door nee te zeggen creëer je ruimte voor hetgeen echt belangrijk is: jouw projecten en mensen die je inspireren. Dit vergroot je autonomie.

• Herken je triggers: Observeer in welke situaties je impostergevoelens opspelen. Voel je het vooral bij grote opdrachten, of als je complimenten krijgt? Door patronen te herkennen, kun je bijsturen. Bijvoorbeeld: zodra je merkt dat je een fout angstig wilt voorkomen, kun je jezelf toestaan te leren van imperfectie.

• Vier successen bewust: Houd een lijst bij van behaalde successen, groot of klein. Schrijf na afloop op wat je hebt geleerd en wat goed ging. Zo oefen je een realistische blik op je vaardigheden. Laat je innerlijke stem weten dat niet elk succes toevallig was – jij hebt bijgedragen. Dit bouwt aan je zelfvertrouwen.

• Vergelijk minder: Iedereen zit op een ander pad. Je hoeft niet met iedereen te concurreren. Stop met scrollen op sociale media als je merkt dat het je ongelukkig maakt. Richt je aandacht op jouw unieke talenten en nieuwsgierigheid. Probeer in te zien dat de groei die je doormaakt, voor jou betekenisvol is, los van wat anderen doen.

• Omarm speelsheid en creativiteit: Plan wekelijks iets wat je gewoon doet voor de lol, niet voor resultaat. Speel een instrument, schilder zonder plan, dans in je woonkamer. Dergelijke speelse activiteiten stimuleren ontspanning en een Flow-gevoel – ze vergroten je geluksgevoel en zelfexpressie. Creatief bezig zijn blijkt je welbevinden sterk te verhogen en klachten als stress en angst te verminderen.

• Bescherm je zelfvertrouwen: Richt je op wat je wél kunt, niet op wat je (nog) niet kunt. Herinner jezelf eraan dat elke expert ooit een beginner was. Als die kritische stem weer begint te klagen, laat ‘m eens aan het woord – door erover te schrijven of hardop tegen jezelf te praten – en concentreer je daarna op iets dat je inspireert en kracht geeft.

• Zoek steun en verhalen: Bespreek je gevoelens met vrienden, collega’s of een coach. Vaak zul je merken dat zij net zulke angsten hebben gehad. Door te delen breek je het taboe. Hun feedback kan je helpen een realistischer zelfbeeld te vormen.

Bonustips: creatieve uitlaatkleppen

• Schrijven als uitlaat: Noteer je angsten en twijfels in een dagboek of maak er een verhaal of gedicht van. Dit helpt afstand te creëren tot die gedachten en kan je faalangst verminderen.

• Kunst en zelfexpressie: Schilder, teken of klei; zet je gevoelens om in beelden. Zonder oordeel kun je zo je emoties ventileren en nieuwe inzichten krijgen. Dit is een krachtige vorm van creatieve therapie. Lees ook mijn blog over art journaling en deze over slow art.

• Beweging en dans: Lichaamsbeweging ontlaadt spanning. Dans op muziek die je blij maakt of ga sporten – het brengt je in het hier en nu en stopt cirkelend piekeren.

• Meditatie en mindfulness: Een paar minuten rust per dag kunnen wonderen doen. Observeer je gedachten als wolken die voorbij drijven, en laat onrust varen.

Conclusie, speelsheid, creatiever leven en imposter

Onthoud: je bent goedgekeurd zoals je bent. Niemand slaagt erin altijd foutloos te zijn. Impostergevoelens komen voort uit angst en oude overtuigingen, niet uit een objectieve maatstaf van tekortschieten. Door bewust met je innerlijke criticus om te gaan en ruimte te maken voor speelsheid en creativiteit, kun je deze gevoelens aanzienlijk verminderen. Focus op je eigen groeipad en wees mild voor jezelf. Met oefening en zelfcompassie zal die strenge stem zachter worden, en zul je merken dat je leven lichter en vollediger aanvoelt.

Breng dus verandering: geef jezelf toestemming om fouten te maken, vraag hulp als dat nodig is, en vier elke stap vooruit. Je bent, precies zoals je bent, goed genoeg – laat dat besef je motiveren om te blijven groeien en spelen in je eigen unieke, creatieve leven.

Ben je klaar om de fluisterende stem van onzekerheid te verruilen voor de levendigheid van je eigen creatieve kracht?

Zet de eerste stap naar een lichter leven. Vraag nu mijn gratis minionderzoeksboek ‘Creatieve Mindfulness’ aan en begin met het cultiveren van meer zelfcompassie en speelsheid. Voor een diepere duik en persoonlijke begeleiding nodig ik je van harte uit voor mijn workshops in Gent, waar we ruimte maken voor jouw unieke groei en welzijn.